New Education Policy : नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाच्या तिसऱ्या वर्धापन दिनानिमित्त दिनांक 29 जुलै 2023 रोजी नवी दिल्लीतील भारत मंडप येथे अखिल भारतीय शैक्षणिक परिषदेचं उद्घाटन मा. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी केलं, त्यावेळी त्यांनी शिक्षण परिषदेला संबोधित केले, भाषणातील ठळक मुद्दे सविस्तर वाचा.
नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणात 10+2 ऐवजी नवीन शिक्षण पद्धत
अखिल भारतीय शैक्षणिक परिषदेला संबोधित करताना मा. पंतप्रधान यांनी '10+2' या शिक्षणपद्धतीऐवजी आता '5+3+3+4 शिक्षण पद्धत प्रणाली लागू करण्यात येत असल्याचे सांगितले. शिक्षणही वयाच्या 3 वर्षापासून सुरू होईल. यामुळे देशभरात एकसमानता येईल.
नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणात 130 विषयांवरील नवीन पुस्तके
नुकतेच मंत्रिमंडळाने नॅशनल रिसर्च फाउंडेशन विधेयक (National Research Foundation) संसदेत मांडण्यास मान्यता दिली आहे. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणांतर्गत राष्ट्रीय अभ्यासक्रम आराखडा (National Curriculum Framework) ही लवकरच लागू होणार आहे.
पुढे मा. पंतप्रधान म्हणाले की, पायाभूत अवस्थेसाठी म्हणजे 3 ते 8 वर्षे वयोगटातील मुलांसाठी एक Framework देखील तयार करण्यात आली आहे. उर्वरित अभ्यासक्रम लवकरच पूर्ण केला जाईल. साहजिकच, आता देशभरातील CBSE शाळांमध्ये समान अभ्यासक्रम असेल.
NCERT यासाठी नवीन पाठ्यपुस्तके तयार करत आहे. इयत्ता 3 री ते 12 वी पर्यंत सुमारे 130 विषयांवरील नवीन पुस्तके येत आहेत. प्रादेशिक भाषांमध्येही शिक्षण दिले जाणार असल्याने ही पुस्तके 22 भारतीय भाषांमध्ये असतील.
नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणात मातृभाषेला महत्व
मातृभाषेतील शिक्षणामुळे खरा न्याय भारतातील युवा कलागुणांना मिळणार आहे. आणि हे देखील सामाजिक न्यायासाठी एक महत्वाचे पाऊल आहे. जगात शेकडो वेगवेगळ्या भाषा आहेत. प्रत्येक भाषेचे स्वतःचे महत्त्व आहे. जगातील बहुतेक विकसित देशांनी त्यांच्या भाषेमुळे यश संपादन केले आहे.
जर आपण फक्त युरोपकडे बघितले तर तेथील बहुतेक देश फक्त त्यांची मातृभाषा वापरतात. पण इथे एवढ्या समृद्ध भाषा असूनही आपण आपल्या भाषा मागासलेल्या म्हणून दाखवतो. यापेक्षा मोठे दुर्दैव काय असू शकते? एखाद्याचे मन कितीही कल्पक असले तरी, त्याला इंग्रजी येत नसेल, तर त्याची प्रतिभा सहजासहजी स्वीकारली जात नाही. याचा सर्वात मोठा फटका आपल्या ग्रामीण भागातील होतकरू मुलांचा झाला आहे. आज स्वातंत्र्याच्या सुवर्णकाळात राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाच्या माध्यमातून देश हा न्यूनगंड मागे टाकू लागला आहे.
आता सामाजिक शास्त्रापासून ते अभियांत्रिकीपर्यंतचे शिक्षणही भारतीय भाषांमध्ये होणार आहे. तरुणांना भाषेचा आत्मविश्वास असेल तर त्यांची कौशल्ये आणि कलागुणही समोर येतील. आणि, त्याचा देशाला आणखी एक फायदा होईल. भाषेचे राजकारण करून द्वेषाचे दुकान चालवणाऱ्यांचाही बंदोबस्त होईल. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणामुळे देशातील प्रत्येक भाषेचा आदर आणि संवर्धन होईल.
नव्या शैक्षणिक धोरणात कृती युक्त शिक्षणाला प्राधान्य
राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाचे प्रमुख प्राधान्य हे आहे की शिक्षण हे केवळ पुस्तकांपुरते मर्यादित नसावे, तर व्यावहारिक शिक्षण हा त्याचा एक भाग असावा. त्यासाठी व्यावसायिक शिक्षणाची सामान्य शिक्षणाशी सांगड घालण्याचे कामही केले जात आहे. याचा सर्वात मोठा फायदा दुर्बल, मागास आणि ग्रामीण वातावरणातील मुलांना अधिक होणार आहे.
पुस्तकी अभ्यासाच्या ओझ्यामुळे ही मुले सर्वाधिक मागे पडली. मात्र नव्या राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणांतर्गत आता नव्या पद्धतीने अभ्यास होणार आहेत. हा अभ्यास संवादात्मक तसेच मनोरंजक असेल. पूर्वी लॅब आणि प्रात्यक्षिक सुविधा फार कमी शाळांमध्ये उपलब्ध होत्या. पण, आता अटल टिंकरिंग लॅबमध्ये 75 लाखांहून अधिक मुले विज्ञान आणि नवनिर्मिती शिकत आहेत. विज्ञान आता सर्वांसाठी समान प्रमाणात उपलब्ध होत आहे. हे तरुण शास्त्रज्ञ भविष्यात देशातील मोठ्या प्रकल्पांचे नेतृत्व करतील आणि भारताला जगाचे संशोधन केंद्र बनवतील.
नव्या शैक्षणिक धोरणात समानतेला प्राधान्य
दर्जेदार शिक्षणाच्या जगात अनेक मापदंड आहेत, परंतु, जेव्हा आपण भारताबद्दल बोलतो, तेव्हा आपला एक मोठा प्रयत्न असतो - समानता! भारतातील प्रत्येक तरुणाला समान शिक्षण आणि शिक्षणाच्या समान संधी मिळाव्यात हे राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाचे प्राधान्य आहे.
जेव्हा आपण समान शिक्षण आणि समान संधी याविषयी बोलतो तेव्हा ही जबाबदारी केवळ शाळा उघडून पूर्ण होत नाही. समान शिक्षण म्हणजे शिक्षणासोबतच संसाधनांपर्यंत समानता पोहोचली पाहिजे. समान शिक्षण म्हणजे - प्रत्येक मुलाच्या आकलनानुसार आणि आवडीनुसार त्याला पर्याय मिळतात. समान शिक्षण म्हणजे स्थळ, वर्ग, प्रदेश यामुळे मुले शिक्षणापासून वंचित राहू नयेत.
म्हणूनच, राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाचे व्हिजन हे आहे, तरुणांना प्रत्येक वर्गात, गावात-शहरात, गरीब-श्रीमंतांना समान संधी मिळावी, असा देशाचा प्रयत्न आहे. तुम्ही पहा, पूर्वी दुर्गम भागात चांगल्या शाळा नसल्यामुळे अनेक मुले अभ्यास करू शकत नाहीत. पण आज देशभरातील हजारो शाळा पीएम-श्री शाळा म्हणून अपग्रेड केल्या जात आहेत. '5G' च्या या युगात या आधुनिक हायटेक शाळा भारतातील विद्यार्थ्यांसाठी आधुनिक शिक्षणाचे माध्यम बनतील.
आज आदिवासी भागातही एकलव्य आदिवासी शाळा सुरू होत आहेत. आज प्रत्येक गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध आहे. दूरदूरची मुले दीक्षा, स्वयंम, स्वयंप्रभा या माध्यमांतून शिक्षण घेत आहेत. उत्तमोत्तम पुस्तके असोत, सर्जनशील शिक्षणाचे तंत्र असो, आज डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून प्रत्येक गावात नवीन कल्पना, नवीन व्यवस्था, नवीन संधी उपलब्ध होत आहेत. म्हणजेच, भारतातील अभ्यासासाठी आवश्यक संसाधनांमधील अंतर देखील वेगाने बंद होत आहे.
The National Education Policy aims to make India a hub for research and innovation. Speaking at the Akhil Bharatiya Shiksha Samagam. https://t.co/bYOjU6kby5
— Narendra Modi (@narendramodi) July 29, 2023
नवीन राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाला तीन वर्ष पूर्ण होताना पंतप्रधानांनी मानले आभार
आज आपल्या राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणालाही ३ वर्षे पूर्ण होत आहेत. प्राथमिक शिक्षण क्षेत्रात नवीन अभ्यासक्रम तयार करणे, प्रादेशिक भाषांमधील पुस्तके आणणे, उच्च शिक्षणासाठी, देशातील संशोधन परिसंस्था बळकट करण्यासाठी देशातील शिक्षण विश्वातील सर्व महान व्यक्तींनी परिश्रम घेतले आहेत.
तीन वर्षांपूर्वी जेव्हा आम्ही राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण जाहीर केले, तेव्हा एक मोठे आव्हान आमच्यासमोर होते. परंतु राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणाची अंमलबजावणी करण्यासाठी तुम्ही सर्वांनी दाखवलेली कर्तव्याची भावना, दाखवलेले समर्पण आणि नवीन कल्पना स्वीकारण्याचे धाडस, नवे प्रयोग खुल्या मनाने खरोखरच जबरदस्त आणि नवा आत्मविश्वास जागवणारे आहेत.
एकीकडे आपली शिक्षणपद्धती भारतातील प्राचीन परंपरा जपत आहे आणि दुसरीकडे आधुनिक विज्ञान आणि हायटेक तंत्रज्ञान या क्षेत्रातही आपण तितक्याच वेगाने प्रगती करत आहोत. या कार्यक्रमासाठी, शिक्षण व्यवस्थेतील तुमच्या योगदानाबद्दल, मी तुम्हा सर्वांचे अभिनंदन करतो, मी तुमचा आभारी आहे.
देशभरातील शिक्षणतज्ज्ञ आणि शिक्षकांनी ते एक ध्येय म्हणून घेतले आहे आणि पुढे नेले आहे. आज या निमित्ताने मी सर्वांचे आभार मानतो आणि कृतज्ञता व्यक्त करतो.
भारत जसजसा मजबूत होत आहे, तसतशी भारताची ओळख आणि परंपरांबद्दल जगाची आवडही वाढत आहे. हा बदल आपल्याला जगाची अपेक्षा म्हणून घ्यायचा आहे. योग, आयुर्वेद, कला, संगीत, साहित्य, संस्कृती या क्षेत्रांत भविष्याच्या अपार शक्यता आहेत. आपल्या नव्या पिढीला त्यांची ओळख करून दिली पाहिजे. मला खात्री आहे की, अखिल भारतीय शिक्षण परिषदेत हे सर्व विषय प्राधान्याने असतील.
देशाला 100 वर्ष पूर्ण होताना देश विकसित असेल
भारताचे भवितव्य घडवण्यासाठी तुम्हा सर्वांचे हे प्रयत्न नव्या भारताचा पाया रचतील. आणि माझा ठाम विश्वास आहे की, 2047 मध्ये आपल्या सर्वांचे एक स्वप्न आहे, आपल्या सर्वांचा संकल्प आहे की जेव्हा देश स्वातंत्र्याची 100 वर्षे साजरी करेल तेव्हा 2047 मध्ये आपला देश विकसित भारत असेल. आणि हा काळ त्या तरुणांच्या हातात आहे जे आज तुमच्यासोबत प्रशिक्षण घेत आहेत. जे आज तुमच्यासोबत तयार आहेत, ते उद्या देशाला तयार करणार आहेत. आणि म्हणूनच तुम्हा सर्वांना अनेक शुभेच्छा देत, हे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी प्रत्येक तरुणाच्या मनात जिद्दीची भावना जागृत व्हावी, तो संकल्प प्रत्यक्षात आणण्यासाठी कठोर परिश्रमाचा कळस असावा, यश संपादन करत राहा, वाटचाल करा.
शैक्षणिक अपडेट साठी ग्रुप जॉईन करा.
